– Czy inspektorzy mogą przyjść bez zapowiedzi na kontrolę w firmie?
– Inspektorzy Państwowej Inspekcji Pracy są uprawnieni do przeprowadzania, bez uprzedzenia i o każdej porze dnia i nocy, kontroli przestrzegania przepisów prawa pracy, w szczególności stanu bezpieczeństwa i higieny pracy, kontroli przestrzegania przepisów dotyczących legalności zatrudnienia oraz kontroli wypłacania wynagrodzenia w wysokości minimalnej stawki godzinowej.

– Kiedy inspektorzy mogą przyjść na kontrolę? Tylko po skargach pracowników, czy nawet bez większego powodu?
– Inspektorzy pracy prowadzą zarówno kontrole rutynowe, zaplanowane, np. w ramach realizacji danego tematu z harmonogramu pracy urzędu, jak i w związku ze skargami pracowników.

– W takim razie czy przedsiębiorca może odmówić przeprowadzenia kontroli i udostępnienia dokumentów?
– Przedsiębiorca ma obowiązek zapewnić inspektorowi PIP warunki i środki niezbędne do sprawnego przeprowadzenia kontroli, a w szczególności niezwłocznie przedstawić żądane dokumenty i materiały, zapewnić terminowe udzielanie informacji, udostępnić urządzenia techniczne oraz, w miarę możliwości, oddzielne pomieszczenie z odpowiednim wyposażeniem. Brak zgody na przeprowadzenie kontroli lub nieudostępnienie dokumentów może być podstawą do skierowania do prokuratury zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa, polegającego na udaremnianiu lub utrudnianiu wykonania czynności służbowej. Grozi za to kara pozbawienia wolności do lat 3.

– Jakie dokumenty przedsiębiorca musi udostępnić i jakie są jego obowiązki podczas kontroli?
– Inspektor pracy ma prawo np. do swobodnego wstępu na teren zakładu pracy i do wszystkich jego obiektów, przeprowadzania oględzin obiektów, pomieszczeń, maszyn i urządzeń, żądania pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą. Obowiązkowi temu podlegają również wszyscy pracownicy. Inspektor może wzywać i przesłuchiwać pracowników. Ma też wgląd w dokumentację zakładu pracy, w tym do tych dotyczących budowy, przebudowy lub modernizacji oraz uruchomienia zakładu, planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej i technologicznej, wyników ekspertyz, badań i pomiarów związanych z produkcją lub inną działalnością zakładu. Kontrolowany ma obowiązek dostarczenia próbek surowców i materiałów używanych i wytwarzanych, w ilości niezbędnej do przeprowadzenia analiz lub badań.
Pracownik PIP ma także prawo do wglądu do akt osobowych i wszelkich dokumentów związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją, utrwalenia przebiegu kontroli na zdjęciach lub filmach, wykonywania odpisów, zestawień lub wyciągów z dokumentów oraz obliczeń i zestawień sporządzanych na podstawie tych dokumentów.

– Ile czasu trzeba czekać na wyniki kontroli?
– Po zakończeniu kontroli inspektor sporządza protokół kontrolny i przedstawia go pracodawcy do podpisu. Zanim podpisze dokument, zatrudniający może zgłosić zastrzeżenia do ustaleń w nim zawartych. Należy je złożyć na piśmie w terminie 7 dni od dnia przedstawienia protokołu. Po podpisaniu go inspektor kieruje do kontrolowanego decyzje lub wnioski.

– Jakie są kary za wykrycie nieprawidłowości?
– Inspektor PIP może ukarać osobę winną popełnienia wykroczeń przeciwko prawom pracownika mandatem w wysokości od 1 tys. do 2 tys. zł. Jeżeli ukarany wykroczenie to popełnia co najmniej dwukrotnie w ciągu dwóch lat od dnia ostatniego ukarania, może dostać grzywnę w wysokości do 5 tys. zł. W razie odmowy przyjęcia mandatu karnego, inspektor występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Sąd może nałożyć karę grzywny w wysokości od 1 tys. do 30 tys. zł.