W kwestiach związanych z pracą i wynagrodzeniem nie można opierać się na składanych ustnie obietnicach. Każdy, kto zaczyna nową pracę, ma prawo oczekiwać od szefa pisemnego potwierdzenia warunków zatrudnienia. Warto też wiedzieć, czy będzie to umowa o pracę czy cywilnoprawna. Ta druga jest regulowana przez kodeks cywilny — jest elastyczna i łatwo ją rozwiązać. Z kolei umowa o pracę zakłada trwalszą więź miedzy pracodawcą a pracownikiem, co oznacza więcej praw, ale też więcej obowiązków wynikających z kodeksu pracy.

Ważny efekt i staranność
Na umowy cywilnoprawne pracodawcy chętnie zatrudniają studentów lub uczniów, gdyż nie musza wtedy opłacać składki ZUS. Możemy się jej spodziewać, gdy rozpoczynamy płatny staż lub praktyki. Najczęściej spotykanymi umowami cywilnoprawnymi są: umowa zlecenie i umowa o dzieło. Czym się różnią? W umowie o dzieło wykonawca ma obowiązek dostarczyć gotowy rezultat pracy, za który przysługuje wynagrodzenie. Wykonawca ponosi przy tym pełna odpowiedzialność za wyniki swojej pracy. Umowa powinna zawierać dokładny opis zamawianego dzieła, termin jego wykonania oraz wysokość, formę i datę zapłaty wynagrodzenia.
W przypadku umowy zlecenia, przyjmujący nie odpowiada za osiągnięcie efektu swojej pracy, a jedynie za wykazanie należytej staranności w jej wykonaniu. Zlecenie dotyczy więc zadań o charakterze powtarzalnym lub ciągłym (np. tłumaczenia, aktualizacja baz danych). W umowie trzeba określić rodzaj zleconej pracy oraz zasady jej wykonania (odpowiedzialność materialna, zapewnienie narzędzi i materiałów). Trzeba też zawrzeć czas obowiązywania umowy oraz kwestie wynagrodzenia.

Zapomnij o urlopie
Osoby zatrudniane na podstawie umowy cywilnoprawnej muszą zdawać sobie sprawę, że nie będą im przysługiwały uprawnienia pracownicze tj.: urlop wypoczynkowy, praca w określonych normach czasu pracy, wynagrodzenie za nadgodziny, minimalne gwarantowane wynagrodzenie za pracę. Zwykle nie mają też możliwości skorzystania ze zwolnienia lekarskiego z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Umowy cywilnoprawne nie dają więc stabilności zatrudnienia, ich rozwiązanie następuje ze skutkiem natychmiastowym i bez konsekwencji.

Wszystko na piśmie
Z punktu widzenia pracownika najkorzystniejsza jest umowa o pracę. Powinna być zawarta na piśmie i zawierać: rodzaj umowy i okres jej obowiązywania, miejsce i rodzaj wykonywanej pracy (stanowisko), wymiar czasu pracy, termin jej rozpoczęcia oraz wynagrodzenie. Jeśli w umowie nie mamy określonego terminu rozpoczęcia pracy, uważa się, że jest nim dzień jej zawarcia. Umowa o pracę powinna zostać podpisana najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy. Jeśli pierwszego dnia pracy nadal nie mamy umowy, mamy prawo domagać się jej od pracodawcy.
Anna Banaszkiewicz

Niejedno oblicze umowy o pracę:
— umowa na okres próbny — pozwala pracodawcy na sprawdzenie umiejętności oraz ocenę predyspozycji nowo przyjętego pracownika przed planowanym zatrudnieniem na dłuższy czas. Okres próbny nie może być dłuższy niż trzy miesiące, może natomiast trwać krócej
— umowa na czas określony — pracodawcy często korzystają z tej formy ze względu na krótszy niż przy stałej umowie okres wypowiedzenia. Nie musza też podawać przyczyn rozwiązania umowy. Jednakże pracodawca może zawrzeć z pracownikiem tylko dwie umowy na czas określony (pomijając umowę na okres próbny). Zawarcie trzeciej umowy na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy na czas nieokreślony
— umowa na czas nieokreślony — najkorzystniejsza dla pracowników, którym zależy na stałym zatrudnieniu. Pracodawca może ja wypowiedzieć jedynie z uzasadnionych powodów, które musi podać na piśmie
— umowa na zastępstwo — to szczególny rodzaj umowy na czas określony, gdy pracodawca zatrudnia kogoś w celu zastąpienia pracownika podczas jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy (np. urlopu macierzyńskiego czy dłuższej choroby)
— umowa na czas wykonywania określonej pracy — zawierana jest w celu wykonania konkretnego, ograniczonego w czasie zadania. Nie ma w niej terminu końcowego, gdyż czas jej obowiązywania zależy od tego, jak szybko pracownik wykona pracę. Umowy tej nie można wypowiedzieć