Zadaniem przepisów regulujących ochronę kobiety w ciąży jest uchronienie przyszłej mamy przed szkodliwym wpływem wykonywanej pracy oraz ochrona jej dziecka. Często kobiety nie zdają sobie sprawy z tego, jakimi prawami dysponują oraz czego mogą się domagać od swojego pracodawcy. Jednak, aby kobiecie w ciąży należało się szczególne traktowanie w miejscu pracy, musi o swoim stanie powiadomić pracodawcę i dostarczyć zaświadczenie lekarskie stwierdzające ciążę. Od tej chwili pracodawca musi udzielać podwładnej zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie, związane z ciążą, które nie mogą być przeprowadzone w godzinach pracy.

Tylko w dzień, najwyżej osiem godzin
Szczególna ochrona kobiety w ciąży obejmuje zakaz zatrudniania przy pracach uciążliwych lub szkodliwych dla jej zdrowia. Jest to zakaz bezwzględny — nie można zatrudnić ciężarnej nawet za jej zgodą. Kobieta ma prawo odmówić wykonania szkodliwej dla niej pracy i nie będzie to z jej strony naruszeniem obowiązków pracowniczych. Podobnie bezwzględny jest zakaz pracy w nocy i w godzinach nadliczbowych. Przyszła mama nie może pracować dłużej niż osiem godzin i to niezależnie od obowiązującego ją rozkładu pracy.
— Pracodawcy generalnie respektują przepisy o ochronie pracy kobiet — mówi Jacek Żerański. — Problemem jest często, szczególnie w małych firmach, znalezienie dla pracownicy w ciąży innego stanowiska pracy w sytuacji, gdy na dotychczasowym nie może pozostać ze względu na szkodliwe warunki. Jakiekolwiek naruszenie przepisów w zakresie uprawnień kobiet w ciąży jest wykroczeniem zagrożonym karą grzywny do 30 tysięcy złotych.

Inna praca, ta sama płaca
Jeśli kobieta pracuje w szczególnych warunkach lub w nocy, pracodawca może na czas ciąży przenieść ją na inne stanowisko. Jednak ta zmiana nie może wiązać się z obniżonym wynagrodzeniem. Jeśli przeniesienie na inne stanowisko jest niemożliwe, pracodawca musi zwolnić ją z obowiązku świadczenia pracy. — Taka pracownica zachowuje jednak prawo do pełnego wynagrodzenia — zapewnia Jacek Żerański. — Jeśli natomiast zmiana warunków pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy powoduje obniżenie wynagrodzenia, przysługuje jej dodatek wyrównawczy.

Jeśli zwolnią, to z twojej winy
Ochronie w czasie ciąży podlega też sam stosunek pracy — kobiecie ciężarnej nie można wypowiedzieć umowy o pracę ani rozwiązać jej bez wypowiedzenia. Wyjątkiem jest umowa zawarta na okres próbny poniżej jednego miesiąca, czas wypowiedzenia takiej umowy wynosi wówczas tydzień. Z kolei gdy pracownica w ciąży jest na okresie próbnym, ale dłuższym niż miesiąc, umowa zostanie przedłużona do dnia porodu (o ile wygaśnie po upływie trzeciego miesiąca ciąży). W tym przypadku, w momencie porodu kobieta traci status pracownika, a co za tym idzie prawo do urlopu macierzyńskiego. Przysługuje jej jednak zasiłek macierzyński.
— Rozwiązanie przez pracodawcę umowy o pracę za wypowiedzeniem z kobietą w ciąży może nastąpić tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy — mówi Jacek Żerański, rzecznik Okręgowego Inspektoratu Pracy w Olsztynie. — Umowa może być rozwiązana także wtedy, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające jej rozwiązanie bez wypowiedzenia z winy pracownicy.
Anna Banaszkiewicz

Warunki szkodliwe to między innymi prace:
— związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów
— wykonywane w mikroklimacie zimnym, ciepłym lub zmiennym
— w nadmiernym hałasie i drganiach
— narażające kobietę ciężarną na działanie pół elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego
— przy monitorach ekranowych
— pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokościach
— w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu
— w kontakcie ze szkodliwymi czynnikami biologicznymi
— w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych
— grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi