Rozliczenie rodziców samotnie wychowujących dzieci w PIT-37
W 2019 roku Główny Urząd Statystyczny opublikował badanie, na temat sytuacji demograficznej Polski do 2018 roku, w tym w zakresie tworzenia i rozpadu rodzin. Według tych danych, co roku średnio orzekanych było 65 tysięcy rozwodów, a dla kolejnych 2 tysięcy małżeństw sądy orzekały separację. Według badania typów rodzin, maleje ilość rodzin wielodzietnych, znacząco wrósł natomiast, zarówno udziałowo jak i liczbowo, udział samotnych rodziców. Ustawodawca stara się zauważać takie trendy i wspierać również rodziny samotnie wychowujące dzieci (zarówno matki jak i ojców) w zakresie podatkowym. Jedną z preferencji jest możliwość rozliczenia wspólnego - czyli opodatkowanie dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci. Jak działa ta forma? Jakie są jej podstawy? Kto może skorzystać z opodatkowania dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci? Na co podatnik powinien zwrócić uwagę?

Podstawa prawna
Możliwość opodatkowania dochodów w specjalny sposób, ustawodawca określił bezpośrednio w ustawie o Podatku dochodowym od osób fizycznych. Zgodnie z art. 6 ust. 4:
Wyciąg z przepisów
Ustawa podatek dochodowy od osób fizycznych art. 6 ust. 4
Od dochodów rodzica lub opiekuna prawnego, podlegającego obowiązkowi podatkowemu, o którym mowa w art.3 ust.1, będącego panną, kawalerem, wdową, wdowcem, rozwódką, rozwodnikiem albo osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych przepisów, lub osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony praw […]
podatek może być określony, z zastrzeżeniem ust. 8, na wniosek wyrażony w rocznym zeznaniu podatkowym, w podwójnej wysokości podatku obliczonego od połowy dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci, z uwzględnieniem art. 7, z tym że do sumy tych dochodów nie wlicza się dochodów (przychodów) opodatkowanych w sposób zryczałtowany na zasadach określonych w tej ustawie. […]

Podmioty uprawnione do wspólnego opodatkowania
Opodatkowanie dochodów osób samotnie wychowujących dzieci, następuje na wniosek rodzica lub opiekuna prawnego. Może go złożyć osoba, która podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, będąca panną, kawalerem, wdowcem, wdową, rozwódką, rozwodnikiem, albo osobą co do której sąd orzekł separację w rozumieniu przepisów odrębnych. Dodatkowo jako osobę samotnie wychowującą dzieci, można uznać osobę co prawda pozostająca w związku małżeńskim, jednak tylko wtedy, gdy małżonek został pozbawiony praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności. Wniosek o opodatkowanie jako osoba samotnie wychowująca dziecko można złożyć w ramach pracy nad deklaracją PIT-37.

Warunki do opodatkowania – podmiotowe:
Ustawodawca określił również dodatkowe warunki, które rodzic lub opiekun musi spełnić, aby w swoim PIT-37 móc skorzystać z opodatkowania dochodów osoby samotnie wychowującej dziecko. Są to konieczność samotnego wychowywania dziecka, które jest:
a. Małoletnie;
b. Bez względu na jego wiek, ponieważ zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymywało zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną;
c. Do ukończenia przez dziecko 25 lat pod warunkiem uczenia się w szkołach, określonych w odpowiednich przepisach o systemie oświaty lub szkolnictwie wyższym;
d. Jeżeli dziecko nie uzyskało dochodów opodatkowanych na zasadach art. 37 lun 30b ustawy o PIT, a także przychodów zwolnionych z podatku zgodnie z w art. 21 ust. 1 pkt 148 ustawy o PIT, w wysokości (łącznie) przekraczającej kwotę3089 zł (poza wyjątkiem renty rodzinnej).

Wyłączenia możliwości opodatkowania jako samotnie wychowujący
Ustawodawca zdecydował się również wskazać sytuacje, w których z tego rodzaju opodatkowania skorzystać nie można. Do rodziców ani opiekunów, ani do ich dzieci w roku podatkowym nie mogą mieć zastosowania przepisy dotyczące opodatkowania dochodów z pozarolniczej działalności gospodarczej oraz z działów specjalnych produkcji rolnej 19% stawką podatku (art. 30c ustawy o PIT). Nie mogą również być zastosowane przepisy ustawy o ryczałcie, w tym regulacje związane z opodatkowaniem formie karty podatkowej, ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych lub zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych. Z tej preferencji nie mogą skorzystać również podatnicy, do których zastosowanie będą mieć przepisy ustawy o podatku tonażowym lub ustawy o aktywizacji przemysłu okrętowego przemysłów komplementarnych. Wyłączenia nie dotyczą art. 1 pkt 2, w związku z art. 6 ust. 1a ustawy o ryczałcie, czyli podatników osiągających przychody z tytułu umowy najmu i pokrewnych.

Zasady rozliczenia
Rozliczenie osoby samotnie wychowującej dzieci, polega na określeniu podatku w podwójnej wysokości podatku, obliczonego od połowy swoich dochodów. Do dochodów osoby samotnie wychowującej dzieci nie dolicza się dochodów (przychodów), które podlegają opodatkowaniu w formie zryczałtowanego podatku dochodowego na zasadach określonych w ustawie oraz nie należy doliczać dochodów uzyskanych przez pełnoletnie dzieci.

Źródła opracowania
 Ustawa z dnia z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U.2020.1426 tj. z dnia 2020.08.21);
 Ministerstwo Finansów, Broszura Informacyjna do zeznania PIT-37 o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty w 2020 roku).;
 Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych, Małgorzata Cierniak-Piotrowska, Agata Franecka, Joanna Stańczak, Karina Stelmach, Agnieszka Znajewska, Sytuacja demograficzna Polski do 2018 roku. Tworzenie i rozpad rodzin, Warszawa 2019.